7 - Pierre Loti'ye övgü

Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944)

Pierre Loti'nin büyük adı bizim yüreklerimizden silinmeyecektir. Bu adalet ve hakikatın kahramanını nankörlük bilmeyen Türk elinin en sonuncu evladı saygı ile selamlayacaktır.

Recaizade Mahmud Ekrem (1847-1914)

Ciltlerle dolu müstesna yazılarıyla haklı bir şöhrete erişen Pierre Loti Osmanlılar lehindeki, hak uğrundaki mücadelesiyle bu büyük milletin bütün gösterisi ile yüzyılımız tarihine ulaşacak şükran ve minnete lâyiktir.

İsmâil Hâmî Dânişmend (1899-1967)

Doğu'nun muhteşem kubbeli camileri semaya yükselmiş zarif minareleri ile çinilerini, güllerini ve gülistanlarını tasvir etmeleriyle ünlü olan Pierre Loti son mücadelesinde de milletlerarası bir üne kavuştu.Dünyada bir kaç kişiyle nasib olacak gerçek siyaseti şimdi o temsil ediyor. Dünyada kamu oyunu yöneltmekteki şeref bu zamanda onun ölümsüz adını ebediyyen anacaklardır. Çünkü, onun görüşü doğrultusunda bir çok vatan kurtulur. Onun için ben Pierre Loti'yi sevgili vatanım kadar severim.

Yunus Nadi Abalıoğlu (1879-1945)

Herkes bilir ki; Pierre Loti öteden beri Doğu'ya aşık bir duyguyla dopdoludur. Bugün özellikle Türk ve müslüman dünyası bu büyük insanı minnet, saygı ve bir aşk ile anıyor.

Abdullah Cevdet (1869-1932)

Pierre Loti'nin kanatları yalnız Fransa'yı kaplamaktan çok geniştir. Ben, Pierre Loti'ye insanlık haysiyetiyle ve Türkiye vatandaşı sıfatıyla saygı duyarım, çok severim.

Celâl Sahir Erozan (1883-1935)

İçinde bulunduğumuz uygarlık yüzyılında gerçekleri açık söylemek, günahsız zulüm gormüşlere yüksek sesle acımak, seçkin kişilere mahsus bir meziyettir. Hele bu gerçekler Türklüğün lehine ve zulüm görenler de Türkler ise, Pierre Loti'yi işte bu seçkin kişilerden biri olduğu için saygıyla selamlıyorum.

Aka Gündüz (1886-1958)

Pierre Loti'ye olan saygımın derecesi Hindistan'ı İngiliz sömürgeciliğinden, Kafkasya'yı Moskof pençesinden kurtaracak kahramanlara karşı olan hürmet ve minnetimin derecesiyle ölçülebilir.

Cenap Şahabettin (1870-1934)

Çevresinden aldığı ilhamı hiç kimse Pierre Loti kadar anlatmayı başaramamıştır. Kâinatın bütün görünümlerini kâgıda döküp işlemiştir.

İsmail Hakkı Baltacıoğlu (1886-1978)

Benim kalbimde, büyük Pierre Loti için iki duygu yaşar: hürmet ve muhabbet.

Celal Nuri İleri (1881-1938)

Loti hakkında Türk Milleti hayli kadirşinaslık gösterdi, törenler yaptı, geniş bir caddeye adı verildi, bunları yetersiz görüyorüm. Pierre Loti'ye gösterilecek en büyük kadirşinaslık onun eserlerini Türkçeye çevirmektir. Bazı Üniversiteler, hizmetleri geçen bazı meşhur kişilere fahri doktorluk payesi verirler. Şeyhülislam olsaydım, Pierre Loti'ye (fahri müslüman) rütbesini vermekte tereddüt etmezdim.

Abdülhak Hamit Tarhan (1852-1937)

Dünyanın bir zamanlar talihsiz insanları olan Türklere muhabbet gösteren ve sahiplik edenler arasında Fransa'nın birincik şairi Pierre Loti'ye insaniyet namına saygın konusunda kalemim ve dilim acizdir.

Mehmet Fuad Köprülü (1890-1966)

Kalplerimizin yasla doldu­ğu uğursuz dakikalarda Pierre Loti'nin feryadı bize ümit çiçekleri aç­tırdı. Bu büyük adam, insanlığın buzlaşan kal­bine biraz olsun şevkat havası aşıladı.

Süleyman Nazif (1870-1927)

Balkan savaşı mûsibeti 20. yüzyıl ve Avrupa için bir lekedir. Pierre Loti zulüm görmüş bir milleti ve muazzam vatanı ve yaşadığı dönemin şerefini ve haysiyetini gelecek nesillere karşı savundu. Pierre Loti 19. ve 20. yy.'ın en büyük yazarı değil en asil, en mert insanı olduğunu gösterdi.

Falih Rıfkı Atay (1894-1971)

Bence Türk tarihi, Pierre Loti'nin adını aziz Trakya'nın ikinci fatihler arasında sayacaktır. Benden sevgili dostun yüksek insanlığına sadece saygı.

Halit Ziya Uşaklıgil (1866-1945)

Doğu'nun en muhteşem görünümlerini şiirleştiren Pierre Loti hakkın sesini de yükseltmiştir; biri gözlere, diğeri ruha hitab eder.

Yusuf Akçura (1876-1935)

Bütün Türklük, Türklerin uyanış asrından başlayarak yaşayan Batı yazarlarından yalnız birisini unutmayacaktır ki; o da, Pierre Loti'dir.

Selim Sırrı Tarcan (1874-1957)

Pierre Loti İstanbul'da dar sokaklar yerine caddeler açılmasına, aşıboyalı ahşab evlerin kârgir olmasına, esrarengiz kafeslerin yerine pencere takılmasına, özellikle batı tarzı yapılan şeylerin hiçbirine taraftar değildir. Şikâyet eder bir lisanla diyor ki: "Ben İstanbul'u bir Avrupa şehri görmek istemem. Onun kendine mahsus güzellikleri vardır. Onları olduğu gibi muhafaza etmelidir." Acaba öyle mi?

Ebül'ula Mardin (1881-1957)

Yüksek hak idealine yönelik gayretleriyle sivrilmiş bulunan Pierre Loti'yi hakkın yegane savuncusu olarak görüyorum.

Cemal Pacha (1872-1922)

Pierre Loti dünyanın garazı ve zulmü savunması elinden alınan bir millete yöneldiği sırada ve tecavüze uğradığı bir anda, başlı başına lehimizde kalem kullanan, dünyada hak severliğin bir temsilcisi olduğunu ispat etmiştir.

Enver Pacha (1881-1922)

Pierre Loti insanlığın yücelmesine yönelik düşüncelerden başka hiç bir çıkar ve engel tanımayarak bize acıdı, bizi sevdi. Bunu kişisel çıkarlaklarını düşünmeden açıkça söyledi. Böyle bir insan her an övülmeye lâyik ve büyüktür, bu büyüklüğü de ölümsüzdür.

Ahmet Muhtar Pacha (1839-1919)

Pierre Loti'nin adı bütün Osmanlı ve İslâm tarihinde görkemli bir sayfa olacak ve onun adı bütün müslümanların anılarından asla silinmeyecek ve yüksek hak savunculuğu tüm Osmanlıların ve müslümanların kalbinde saygı ve minnetle ebediyyen kalacaktır.

Adil Arda (1869-1935)

Bizi hiç bir garaza dayanmayarak insanlık adına seven birini aramak gerekirse, onun Pierre Loti olduğuna bütün kalbimle kanîyim.

Veliaht Abdülmecid

Büyük Allah bazı kullarına öyle bir göz verir ki; onunla karanlıkların arkasındaki gerçekleri görür; öyle bir beyin verir ki; cehalet perdeleri ardındaki en gizli sırları keşfeder, bu Allah'ın bir cilvesidir. Böylesine ender niteliklerle kuşanmış olanlara dilimizde sadece "büyük adam" denilir, işte, Pierre Loti de asırların pek nadir olarak yetiştirdiği bir büyük adamdır. Milletim, bu yüksek kalbin bu büyük dehasına minnettardır. Böylesine ender bulunan bir faziletli adamın bağrından çık­masından dolayı Fransız milleti ne kadar öğünse yeridir.

Mösyö Pierre Loti, Türklerin haklılığı uğrunda her engele rağmen temiz ve samimi müdafii olmakla hem hakka hizmet, hem Fransız şerefini yükseltmiş oluyor. Böyle yüksek kalpler yarattığından dolayı Allah'a şükreder ve bu karagün dostuna mensub olduğum milletle beraber teşekkür ederim.

Pierre Loti'nin Veliaht Abdülmecit Efendi'ye hediye ettiği kitaplarına Fransızca'da ithaflar.
Servet-i Fünûn, 26 Şubat 1920

Bağdat Köşkü, Topkapı Sarayı'nda bir iftar yemeğinde. Tevfik Bey, Kenan Bey, Celaleddin Arif Bey, Pierre Loti